Konstytucja a wymiar sprawiedliwości

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 45 ust. 1 stanowi: „ Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Poza tym . Poza tym Europejska Konwencja Praw Człowieka w art. 6 stanowi, iż Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd [...] Postępowanie przed sądem jest jawne [...]. 

Powyższe zapisy prawne które powinny być gwarantowane nie sprawdzają się. Prawo w tym zakresie jest martwe. Jedną z przyczyn, tego stanu rzeczy jest sama Konstytucja RP, która została zatwierdzona w 1997 roku przez ówczesnego prezydenta RP – Aleksandra Kwaśniewskiego. Konstytucja ta poprzez nałożenie kagańców, takich aby społeczeństwo nie mogło w myśl przesłania zawartego w art. 4 przeszkadzać w „sprawowaniu władzy” elitom politycznym, stała się dokumentem pozwalającym na wyeliminowanie interesu społecznego we wszelkich działaniach politycznych establishmentu w Polsce. Już w samym art. 45 ust. 2 jest takim kagańcem : Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie. Dzięki zapisowi w ustępie 2, korporacja prawnicza w szczególności sędziowska może dowolnie ustalać definicję bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, definicję moralności, oraz granic prywatności. Niestety założone antyspołeczne kagańce w Konstytucji III RP z 1997 roku zawiadywane są przez korporacje administracyjno partyjne pilnujące interes elit sprawujących władzę. Od lat 70 ubiegłego wieku w USA działa Fundacja Court Watch a obecnie jest podobnych ruchów około 78, których celem jest ochrona interesu publicznego. Głównym sposobem działania tych organizacji jest wysyłanie obserwatorów na posiedzenia sadów, upublicznianie przypadków nieporządanych, opracowywanie raportów i rekomendacji. Istniejaca Fundacja Court Watch Polska niestety nie realizuje szeroko zakrojonych działań społecznej kontroli wymiaru sprawiedliwości. W USA, projekt uczestnictwa czynnika społecznego w obserwacji postepowań wymiaru sprawiedliwości zyskał ogromne zainteresowanie młodzieży. Zmiana postaw i zachowania niektórych sędziów w obecności publiczności potwierdzają sami sędziowie i profesjonalni pełnomocnicy. Uczestnictwo w rozprawach jest "najtańszą" formą edukacji prawnej. Przyszłym prawnikom pozwala na wystąpienie w sądzie w roli "zwykłego obywatela". Połowa obserwowanych rozpraw i posiedzeń rozpoczęła się niepunktualnie w 3/4 sądów zdarzało się, że prokurator przebywał sam na sam z sędzią przed rozpoczęciem rozprawy zdarzały się przypadki, gdy utrudniano lub odmawiano obserwatorom udziału w jawnych rozprawach i posiedzeniach niekulturalne lub agresywne zachowanie sędziów wobec stron odnotowywano 3x częściej w dużych miastach niż w małych. Prowadzona w Polsce polityka państwa powoduje iż krytyka sędziów ze strony obywateli bywa uznawana za naruszenie niezależności sądów. Pytanie jak w demokratycznej Polsce może ono skutecznie realizować swoje władztwo względem sądów? Formalizm - dominująca kultura formalizmu orzeczniczego oraz formalizacja procedur utrudniają podejmowanie przez sędziów prób "rozwiązywania problemów”. Dlatego niezbędną koniecznością jest wprowadzenie społecznej kontroli sądownictwa, oraz gruntowna nowelizacja Konstytucji, w tym eliminacja ustępu 2 przedmiotowego artykułu, jest warunkiem sine qua non do przywrócenia społeczeństwu właściwej roli wymiaru sprawiedliwości. Aby mogło się to jednak dokonać konieczne są radykalne działania czynnika społecznego w funkcjonowaniu sądownictwa.