Adam Kramarczyk

PREAMBUŁA

W imię Suwerenności, Wolności i Solidarności!
Naród polski, w kraju i poza jego granicami,
świadomy swej wspólnej odpowiedzialności wobec Życia,
zdecydowany umacniać wolność, demokrację i pokój w duchu solidarności oraz otwartości wobec świata,
zobowiązany wspólnie działać na rzecz sprawiedliwości i poszanowania godności każdej Osoby oraz trwałego i niczym nie ograniczonego rozwoju na rzecz przyszłych pokoleń,
w przekonaniu, że wolny jest tylko ten, kto korzysta ze swojej wolności,
uchwala następującą Konstytucję:

TYTUŁ I: POSTANOWIENIA OGÓLNE

Art. 1. Wspólnota Polska

1. Wspólnota Polska, stanowiąca Rzeczpospolitą, zjednoczona jest z następujących, samorządnych Województw, które tworzy suwerenna wola ich Wspólnot lokalnych:
   a) Województwo Pomorskie
   b) Województwo Mazowieckie
   c) [...] (pełna lista do uzupełnienia)

2. Naród polski, w kraju i na emigracji, stanowi jednolitą Wspólnotę Polską, suwerena tej Konstytucji.

3. Zasoby naturalne Wspólnoty Polskiej są jej współwłasnością. Ich wykorzystywanie odbywa się w sposób zapewniający sprawiedliwy podział korzyści pomiędzy wszystkich obywateli.

Komentarz:
Artykuł 1. stanowi kamień węgielny całego ustroju. Łączy w sobie definicję terytorialną (Rzeczpospolita jako związek Województw) z podmiotową (Naród jako suweren) oraz materialną (współwłasność zasobów). Nazwa "Wspólnota Polska" nadaje ton całemu projektowi, wskazując, że państwo jest wspólnotą obywateli, a nie abstrakcyjną instytucją.

TYTUŁ 1: PRAWA OBYWATELSKIE

Rozdział 1. Wolności i prawa osobiste

Art. 2. Godność i wolność osobista

1. Godność człowieka jest przyrodzona, niezbywalna i stanowi źródło wszystkich innych praw i wolności.

2. Każdy ma prawo do wolności, bezpieczeństwa osobistego, oraz do zachowania zdrowia i sprawności od początku do końca życia.

3. Nikt nie może być poddany torturom, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu bądź karaniu.

Art. 3. Prawo do życia i nietykalności osobistej

1. Każdy ma prawo do życia.

2. Nietykalność osobista jest gwarantowana. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić jedynie na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

3. Każdy pozbawiony wolności ma prawo do humanitarnego traktowania.

Art. 4. Prawo do prywatności

1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego.

2. Mieszkanie jest nienaruszalne. Wejście do mieszkania bez zgody osoby w nim zamieszkującej jest dopuszczalne tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie i w trybie przez nią określonym.

3. Tajemnica korespondencji oraz innych środków komunikacji jest nienaruszalna. Jej ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach i w trybie określonych w ustawie.

Art. 5. Prawo do ochrony zdrowia

1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

2. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia obywatelom równego i powszechnego dostępu do opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych, w tym do skutecznej terapii i rehabilitacji.

3. Nikt nie może być zmuszany do poddania się badaniu, leczeniu lub hospitalizacji, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.

Art. 6. Wolność sumienia i wyznania

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i wyznania.

2. Wolność ta obejmuje swobodę wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz prawo do jej uzewnętrzniania, indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie.

3. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach lub obrzędach religijnych.

4. Działalność i nauczanie związków wyznaniowych oraz grup religijnych, których charakter lub działania są konfrontacyjne, nawołują do nienawiści lub stanowią realne zagrożenie dla bezpieczeństwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób, może zostać prawnie ograniczona lub zakazana.

Art. 7. Prawo do edukacji

1. Każdy ma prawo do edukacji.

2. Edukacja na poziomie podstawowym i średnim jest powszechnie i bezpłatnie dostępna w szkołach publicznych.

3. Rodzice mają prawo do wyboru ścieżki edukacyjnej dla swoich dzieci, w tym do wyboru szkół niepublicznych. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół na zasadach określonych w ustawie.

4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia.

Art. 8. Wolność wyrażania poglądów

1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane.

3. Wolność, o której mowa w ust. 1, może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są określone w ustawie i konieczne w demokratycznej wspólnocie dla ochrony bezpieczeństwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub praw i wolności innych osób.

4. Nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za wyrażanie swoich poglądów, chyba że stanowią one bezpośrednie i realne nawoływanie do popełnienia przestępstwa.

Art. 9. Wolność tworzenia zgromadzeń

1. Obywatele mają prawo do organizowania i uczestniczenia w pokojowych zgromadzeniach.

2. Organizator zgromadzenia jest zobowiązany jedynie do powiadomienia organów władzy o planowanym zgromadzeniu w celu zapewnienia bezpieczeństwa uczestników i porządku publicznego. Pozwolenie nie jest wymagane.

3. Zakazane są zgromadzenia, których jedynym lub głównym celem jest szerzenie nienawiści na tle różnic narodowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych lub ze względu na bezwyznaniowość.

Art. 10. Prawo do samoobrony

1. Każdy ma prawo do odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na swoje życie, zdrowie, wolność lub mienie.

2. Prawo do samoobrony nie ulega ograniczeniu w sytuacji, gdy możliwa jest ucieczka lub wezwanie pomocy.

3. Granice tego prawa, w tym kwestię obrony koniecznej, określa ustawa, z poszanowaniem zasady, że prawo nie może wymagać od jednostki heroizmu.

Art. 11. Prawo do obrony własności

1. Każdy ma prawo do posiadania oraz do obrony swojej własności.

2. Prawo to może być ograniczone wyłącznie na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

3. Prawo do własności nie chroni mienia nabytego w sposób nielegalny lub przestępczy.

4. Wywłaszczenie nieruchomości lub przedsiębiorstw jest dopuszczalne jedynie na cele publiczne, na mocy ustawy i za słusznym odszkodowaniem.

Art. 12. Prawo do współudziału w zasobach naturalnych kraju i zagwarantowanego godnego życia

1. Każdy obywatel ma prawo do godnego życia.

2. Zasoby naturalne Wspólnoty Polskiej są współwłasnością wszystkich obywateli.

3. Każdy obywatel ma prawo do współudziału w korzyściach płynących z wykorzystania tych zasobów, zgodnie z zasadą sprawiedliwego podziału.

4. Ustawa określa mechanizmy realizacji tego prawa, w tym formy wypłat świadczeń obywatelskich.

Rozdział 3. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

Art. 13. Zasada wynagradzania pracy

1. Każdy ma prawo do godnego wynagrodzenia za swoją pracę.

2. Godziwe wynagrodzenie za pracę opiera się na zasadzie sprawiedliwego podziału wytworzonej wartości.

3. Zasada 50/50: Wartość wytworzona przez pracę podlega podziałowi, w ramach którego:
   a) 50% stanowi wynagrodzenie bezpośrednie pracownika, odpowiadające nakładowi jego pracy,
   b) 50% stanowi dywidendę od wartości dodanej, wypłacaną pracownikowi po udowodnieniu realnego wkładu jego pracy w finalny wynik ekonomiczny lub społeczny.

4. Zasada ta stanowi podstawę do ustalania wynagrodzeń we wszystkich sektorach gospodarki, a jej stosowanie jest obowiązkowe w podmiotach, w których państwo ma udział większościowy.

Komentarz:
Artykuł ten materializuje konstytucyjną zasadę sprawiedliwego podziału (Art. 12) w relacjach pracy. Przekształca ona pracownika z "biorcy pensji" w partnera i współtwórcę wartości, likwidując fundamentalny konflikt między pracą a kapitałem. Wprowadzenie tego zapisu do katalogu praw obywatelskich nadaje mu najwyższą rangę i czyni go kamieniem węgielnym nowego ładu gospodarczego Rzeczypospolitej. 

TYTUŁ I: POSTANOWIENIA OGÓLNE

Art. 1. Wspólnota Polska

Komentarz:

• Artykuł 1. łączy aspekt terytorialny, obywatelski i materialny, co jest innowacyjne.

• Definicja „Wspólnota Polska” zamiast tradycyjnej „Rzeczpospolitej” podkreśla wspólnotowy charakter państwa.

• Warto doprecyzować zasady współwłasności zasobów — np. mechanizmy dystrybucji korzyści, zarządzanie zasobami strategicznymi, ochrona środowiska.

TYTUŁ 1: PRAWA OBYWATELSKIE

Rozdział 1. Wolności i prawa osobiste

Art. 2. Godność i wolność osobista
Komentarz:

• Silne ugruntowanie praw człowieka w konstytucji.

• „Od początku do końca życia” może wymagać doprecyzowania w praktyce (prawa płodów, opieka nad osobami starszymi).

Art. 3. Prawo do życia i nietykalności osobistej
Komentarz:

• Jasne ograniczenie ingerencji państwa w wolność jednostki.

• Warto rozważyć zapis o ochronie życia w sytuacjach kryzysowych lub katastrofach, by nie było luk prawnych.

Art. 4. Prawo do prywatności
Komentarz:

• Bardzo dobrze ujęta nienaruszalność mieszkania i korespondencji.

• Można dodać specyfikację nowych technologii: monitoring elektroniczny, dane cyfrowe, AI — aby konstytucja była przyszłościowa.

Art. 5. Prawo do ochrony zdrowia
Komentarz:

• Silny zapis gwarantujący powszechny dostęp.

• Można wprowadzić mechanizmy kontroli jakości usług medycznych i procedury równego dostępu w całym kraju.

Art. 6. Wolność sumienia i wyznania
Komentarz:

• Dobrze zbalansowany zapis między wolnością religijną a ochroną porządku publicznego.

• Rozszerzenie o prawa osób niewierzących i wyznających filozofie etyczne może wzmocnić inkluzywność.

Art. 7. Prawo do edukacji
Komentarz:

• Uwzględnienie zarówno szkół publicznych, jak i niepublicznych daje obywatelom wybór.

• Można dodać zapis o dostępie do edukacji cyfrowej i innowacyjnych technologii, by konstytucja była przyszłościowa.

Art. 8. Wolność wyrażania poglądów
Komentarz:

• Bardzo szeroka ochrona wolności słowa.

• Warto doprecyzować granice odpowiedzialności za mowę nienawiści w sieci, aby prawo nadążało za nowymi mediami.

Art. 9. Wolność tworzenia zgromadzeń
Komentarz:

• Dobrze zbalansowane między wolnością a bezpieczeństwem publicznym.

• Można rozważyć ułatwienie organizacji zgromadzeń cyfrowych w kontekście nowych form aktywizmu.

Art. 10. Prawo do samoobrony
Komentarz:

• Silne gwarancje samoobrony, z zachowaniem proporcjonalności.

• Warto doprecyzować przypadki użycia broni, np. drony, AI w obronie własnej.

Art. 11. Prawo do obrony własności
Komentarz:

• Jasne zasady ograniczeń i wywłaszczenia.

• Można rozważyć regulacje dotyczące własności intelektualnej i cyfrowej.

Art. 12. Prawo do współudziału w zasobach naturalnych kraju
Komentarz:

• Bardzo innowacyjne: wprowadzenie realnej współwłasności obywateli.

• Trzeba opracować szczegółowe mechanizmy realizacji — np. fundusze obywatelskie, dywidendy z eksploatacji zasobów.

Rozdział 3. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

Art. 13. Zasada wynagradzania pracy
Komentarz:

• Niezwykle rewolucyjny zapis — wprowadza model 50/50, który łączy pracownika z kapitałem.

• Może wymagać doprecyzowania w sektorach prywatnych, aby zapewnić spójność z mechanizmami rynkowymi.

• Warto rozważyć monitoring i raportowanie zgodności z zasadą 50/50 w podmiotach państwowych i mieszanych.

TYTUŁ 2: STRUKTURY I ORGANIZACJA WŁADZY W RZECZYPOSPOLITEJ

Rozdział 1. Samorząd terytorialny i wspólnoty

Art. 14. Wspólnota lokalna

1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego i życia publicznego jest Wspólnota lokalna, oparta na dobrowolnym zrzeszeniu się obywateli na określonym terytorium.

2. Wspólnota lokalna posiada osobowość prawną i samodzielnie wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

3. Do zadań Wspólnoty należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności, w tym w szczególności: ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego, utrzymanie infrastruktury lokalnej, ochrona zdrowia, edukacja na poziomie podstawowym oraz zarządzanie lokalnymi zasobami.

Art. 15. Wspólnota regionalna

1. Wspólnoty lokalne wchodzą w skład Wspólnot regionalnych (województw), które wykonują zadania przekraczające możliwości pojedynczej Wspólnoty lokalnej.

2. Wspólnoty lokalne wyznaczają swoich Rzeczników do Wojewódzkiego Zgromadzenia Ogólnego.

3. Wspólnota regionalna odpowiada za planowanie przestrzenne i rozwój regionalny, transport publiczny, ochronę środowiska na swoim obszarze, oraz ma prawo nadzoru i koordynacji nad placówkami edukacyjnymi oraz służbą zdrowia.

4. Wspólnota regionalna koordynuje współpracę między Wspólnotami lokalnymi oraz reprezentuje ich wspólne interesy na forum krajowym.

Komentarz:
Nadrzędna zasada jedności państwa zostaje zachowana poprzez konstytucyjny obowiązek przynależności. Jednocześnie, mechanizm wyznaczania Rzeczników przez Wspólnoty lokalne gwarantuje, że Wspólnota regionalna jest autentyczną reprezentacją interesów swoich składowych, a nie odgórnie narzuconą strukturą.

Art. 16. Zasada pomocniczości i współpracy

1. Zadania publiczne są realizowane przez tę Wspólnotę (lokalną lub regionalną), która jest w stanie wykonać je najskuteczniej, z poszanowaniem woli jej członków.

2. Wspólnota wyższego rzędu może przejąć zadanie od Wspólnoty niższego rzędu tylko na jej wniosek lub na mocy ustawy, i tylko wtedy, gdy Wspólnota niższego rzędu nie jest w stanie samodzielnie tego zadania zrealizować.

3. Wspólnoty wszystkich szczebli są zobowiązane do wzajemnej współpracy i pomocy.

Komentarz:
Artykuł ten expressis verbis wprowadza zasadę pomocniczości jako naczelna zasadę ustroju terytorialnego Rzeczypospolitej. Stanowi on prawnego hamulca przed nadmierną centralizacją i gwarantuje samorządność Wspólnot lokalnych. Jest to materialna treść zasady, która w Art. 1. Tytułu I została jedynie zadeklarowana.

Rozdział 2. Władza ustawodawcza

Art. 17. Zgromadzenie Ogólnonarodowe

1. Funkcja ustrojodawcza:
   a) Uchwalanie i zmiana Konstytucji.
   b) Ustalanie podstawowych kierunków działania państwa.

2. Funkcja ustawodawcza:
   a) Stanowienie prawa powszechnie obowiązującego.
   b) Uchwalanie budżetu państwa i kontrola jego wykonania.
   c) Ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych.

3. Funkcja kreacyjna i personalna:
   a) Powoływanie i odwoływanie Kongresów Wykonawczych (branżowych).
   b) Powoływanie i odwoływanie Krajowego Komitetu Ekspertów.
   c) Powoływanie Prezesa Narodowego Systemu Audytu na wniosek Komitetu Ekspertów.
   d) Powoływanie sędziów Sądu Najwyższego.

4. Funkcja kontrolna:
   a) Prawo do żądania informacji i sprawozdań od wszystkich organów władzy wykonawczej.
   b) Możliwość powoływania komisji śledczych.
   c) Prawo do wystąpienia z petycją do Narodowego Systemu Audytu o weryfikację proceduralną dowolnego organu.

5. Zasada otwartości i kontroli społecznej:
   a) Zgromadzenie Ogólnonarodowe jest zobowiązane do zwołania otwartego zgromadzenia walnego z udziałem wszystkich uprawnionych organizacji społecznych:
   - w trybie zwyczajnym – raz na dziesięć lat,
   - w trybie nadzwyczajnym – na wniosek co najmniej jednej trzeciej zarejestrowanych organizacji społecznych.
   b) Celem zgromadzenia walnego jest wysłuchanie raportu Zgromadzenia Ogólnonarodowego, ocena realizacji celów narodowych oraz wyznaczenie nowych kierunków działania na kolejną dekadę.
   c) Uchwały zgromadzenia walnego mają charakter obligatoryjny dla Zgromadzenia Ogólnonarodowego.

Komentarz:
*Artykuł ten łączy w sobie klasyczne funkcje parlamentu z nowoczesnymi mechanizmami demokracji bezpośredniej i audytu. Kluczową innowacją jest ścisłe powiązanie Zgromadzenia z pozostałymi filarami systemu – to Zgromadzenie powołuje i kontroluje zarówno władzę wykonawczą (Kongresy), jak i kluczowe organy ekspercko-audytowe (Komitet Ekspertów i NSA), zapewniając, że pozostają one narzędziami suwerena. Zasada otwartości (ust. 5) przekształca Zgromadzenie z zamkniętej instytucji politycznej w organ podlegający okresowej, bezpośredniej weryfikacji przez zorganizowane społeczeństwo obywatelskie, stanowiąc ostateczny "hamulec bezpieczeństwa" przed etatyzmem.*

Rozdział 3. Władza wykonawcza

Art. 18. Kongresy Wykonawcze (branżowe)

1. Status i powołanie:
   a) Władzę wykonawczą na szczeblu krajowym sprawują Kongresy Wykonawcze, powoływane i odwoływane przez Zgromadzenie Ogólnonarodowe.
   b) Kongresy działają na podstawie i w granicach ustaw oraz wytycznych przyjętych przez Zgromadzenie.

2. Stałe dziedziny działania:
   a) Dla zapewnienia ciągłości i stabilności zarządzania państwem, ustanawia się następujące, stałe Kongresy Wykonawcze:
   1. Kongres Bezpieczeństwa Narodowego
   2. Kongres Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości
   3. Kongres Gospodarki i Finansów
   4. Kongres Ochrony Zdrowia
   5. Kongres Edukacji i Nauki
   6. Kongres Infrastruktury i Środowiska
   7. Kongres Spraw Zagranicznych
   b) Ustawa, uchwalona kwalifikowaną większością głosów, może ustanowić dodatkowe Kongresy czasowe dla realizacji szczególnych, nadzwyczajnych celów.

3. Zakres działania:
   a) Każdy Kongres odpowiada za realizację polityki państwa w swojej, określonej w ust. 2, dziedzinie.
   b) Kongresy mają prawo wydawania rozporządzeń wykonawczych, obowiązujących na terenie całej Rzeczypospolitej.
   c) Kongresy koordynują działalność i sprawują nadzór nad administracją rządową w swojej dziedzinie.

Komentarz:
Wprowadzenie stałego katalogu kongresów konstytucyjnych zabezpiecza kluczowe obszary funkcjonowania państwa przed likwidacją lub łączeniem dla doraźnych celów politycznych. Zmiana nazwy z "Komitetów" na "Kongresy" ma znaczenie historyczne i ideowe, odcina się od konotacji z systemami niedemokratycznymi i podkreśla ich reprezentatywny, otwarty charakter.

Rozdział 4. Organy doradcze i audytowe

Art. 19. Krajowy Komitet Ekspertów

1. Status i skład:
   a) Krajowy Komitet Ekspertów jest ciałem doradczym i opiniodawczym Zgromadzenia Ogólnonarodowego oraz Kongresów Wykonawczych.
   b) W jego skład wchodzi nieparzysta liczba ekspertów, wynosząca co najmniej trzech dla każdej dziedziny sprawowania władzy, objętej stałymi Kongresami Wykonawczymi. Eksperci są wyłaniani w drodze otwartego, konkurencyjnego konkursu, ogłaszanego przez Zgromadzenie Ogólnonarodowe.
   c) Kadencja Komitetu trwa dwukrotnie dłużej niż kadencja Zgromadzenia Ogólnonarodowego. Co jedną trzecią kadencji Komitetu wymieniana jest odpowiednia część jego składu.

2. Zadania:
   a) Opiniowanie projektów ustaw pod kątem merytorycznym, prawnym, ekonomicznym i środowiskowym.
   b) Prowadzenie analiz i wydawanie rekomendacji na wniosek Zgromadzenia Ogólnonarodowego lub Kongresów Wykonawczych.
   c) Inicjowanie debaty publicznej w kluczowych, strategicznych dla państwa kwestiach.

3. Gwarancje niezależności:
   a) Członkowie Komitetu nie mogą być członkami partii politycznych ani piastować żadnych innych funkcji publicznych.
   b) Swoje opinie i analizy Komitet formułuje wyłącznie na podstawie wiedzy fachowej i w oparciu o dowody.
   c) Członkowie Komitetu nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za treść wydawanych opinii.

Komentarz:
Komitet Ekspertów stanowi "sumienie merytoryczne" państwa. Jego trójfazowa kadencja (ust. 1c) zapewnia ciągłość wiedzy i chroni przed polityczną presją nowo wybranego Zgromadzenia. Zasada apolityczności (ust. 3a) i ochrony przed odpowiedzialnością za opinie (ust. 3c) są kluczowe dla zachowania niezależności. Jednocześnie, powoływanie przez Zgromadzenie (ust. 1b) utrzymuje więź z suwerenem.

Art. 20. Narodowy System Audytu

1. Status i cel:
   a) Narodowy System Audytu (NSA) jest najwyższym, bezstronnym organem audytu proceduralnego i weryfikacji zgodności z prawem.
   b) Jego nadrzędnym celem jest ochrona praworządności i zapewnienie przejrzystości działania wszystkich organów władzy publicznej.

2. Funkcjonowanie i dostęp:
   a) Do złożenia wniosku o audyt do NSA są uprawnione: Zgromadzenie Ogólnonarodowe, Kongresy Wykonawcze, Krajowy Komitet Ekspertów oraz każdy obywatel.
   b) NSA działa w oparciu o algorytmy, których kod źródłowy jest jawny i publicznie dostępny.
   c) Wnioski i wyniki audytów są powszechnie jawne, z wyjątkiem przypadków dotyczących tajemnicy państwowej lub dóbr osobistych, określonych ustawą.

3. Gwarancje niezależności i bezpieczeństwa:
   a) Prezes NSA jest powoływany przez Zgromadzenie Ogólnonarodowe na wniosek Krajowego Komitetu Ekspertów, na kadencję trwającą 10 lat, bez możliwości ponownego wyboru.
   b) Budżet NSA jest stałym, odrębnym pozycją w budżecie państwa, niepodlegającą negocjacji przez inne organy.
   c) Dane przetwarzane przez NSA są chronione zaawansowanymi środkami kryptograficznymi, a fizyczna infrastruktura Systemu znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej.

Komentarz:
Narodowy System Audytu stanowi technologiczną tarczę konstytucji. Jego jawność, powszechny dostęp oraz gwarancje kadencyjne i budżetowe mają na celu wyłączenie go spod jakiejkolwiek politycznej presji. Długą, jednorazową kadencję Prezesa zaprojektowano tak, aby fachowo kierował Systemem przez cykle polityczne, nie obawiając się konsekwencji swoich decyzji.

Rozdział 5. Finanse publiczne i budżet

Art. 21. Zasady ogólne finansów publicznych

1. Podstawa systemu:
   a) Podstawą finansowania zadań publicznych jest powszechny i bezwarunkowy Dochód Obywatelski, wypłacany każdemu obywatelowi z tytułu jego współwłasności zasobów naturalnych Rzeczypospolitej.
   b) Dochód Obywatelski stanowi gwarantowane minimum egzystencji i podstawę suwerenności finansowej obywatela.

2. Finansowanie Wspólnot:
   a) Rzeczpospolita, Wspólnoty regionalne i lokalne realizują swoje zadania w oparciu o dobrowolne, bezpośrednie finansowanie przez swoich członków.
   b) Członkowie Wspólnot decydują w drodze referendum o wysokości i przeznaczeniu opłat lokalnych, które są dobrowolnym uzupełnieniem ich Dochodu Obywatelskiego na rzecz usług wspólnych.

3. Zasada rozliczania pracy we władzy:
   a) Budżet wynagrodzeń we wszystkich organach władzy publicznej jest tworzony wyłącznie w oparciu o prace i zadania wykonane lub zatwierdzone do realizacji.
   b) Wynagrodzenie podlega Zasadzie 50/50: 50% stanowi rekompensatę za nakład pracy, a 50% jest uzależnione od realnej wartości dodanej i wypłacane jako dywidenda po zweryfikowaniu efektów.

4. Inwestycje i zakaz długu:
   a) Inwestycje infrastrukturalne o charakterze ponadlokalnym mogą być finansowane z emisji obligacji, pod warunkiem uzyskania na nie zgody w ogólnokrajowym referendum.
   b) Zaciąganie długu w celu pokrycia bieżących wydatków jest zakazane.

Komentarz:
*Artykuł ten tworzy organiczny system finansowy, w którym obywatel-suweren jest jednocześnie źródłem finansowania (przez Dobód Obywatelski i dobrowolne opłaty) i najwyższym audytorem (przez zasadę 50/50 dla władzy). Model ten znosi przymus fiskalny, zastępując go społeczną umową opartą na demonstrowanej wartości i bezpośredniej zgodzie. Dochód Obywatelski i Zasada 50/50 to dwa filary tej samej budowli – sprawiedliwości dystrybutywnej.*

Art. 22. Zasada rozliczania pracy i wynagradzania we władzy publicznej

1. Budżet wynagrodzeń dla członków Zgromadzeń i Kongresów każdego szczebla jest tworzony wyłącznie w oparciu o prace i zadania wykonane lub zatwierdzone do realizacji w danym okresie rozliczeniowym.

2. Zasada 50/50:
   a) 50% wartości budżetu wynagrodzeń stanowi rekompensatę za nakład pracy włożony w przygotowanie, zarządzanie i nadzór.
   b) Pozostałe 50% wartości budżetu wynagrodzeń jest uzależnione od realnej wartości dodanej, tj. od skutecznego wdrożenia i pozytywnego oddziaływania przyjętych rozwiązań na życie obywateli, mierzonego wskaźnikami określonymi w ustawie.
   c) Wypłata tej części następuje w formie dywidendy od wartości dodanej, po zweryfikowaniu efektów pracy.

3. Zasada ta ma zastosowanie do wszystkich stanowisk we władzy publicznej, których wynagrodzenie jest pokrywane z budżetu.

Komentarz:
*Artykuł ten wprowadza mechanizm znany z efektywnych spółek – wynagrodzenie jest ściśle powiązane z wynikami. "Dywidenda od wartości dodanej" (ust. 2c) przenosi logikę rynkową do sektora publicznego, nagradzając nie aktywność, a skuteczność. Zapobiega to tworzeniu prawa i zarządzaniu "dla samego zarządzania", wymuszając stałą koncentrację na realnych korzyściach dla obywatela-suwerena.*